"Ποια είσαι σύ; Έλα κοντά μου, γιατί φοβούμαι μοναχή μου''. Τότε η κοπέλα της απαντά: "Είμαι η Αγία Ειρήνη..."

 

Αγία Ειρήνη
Όπως επισημαίνει ο ερευνητής Δρ. Ελευθέριος Αλεξάκης, «ο τόπος παίρνει τη μορφή ενός μυθολογικού κειμένου που συνδέεται άμεσα και έμμεσα με τη συλλογική μνήμη και το φαντασιακό» (2011). Χαρακτηριστική είναι η παράδοση σχετικά με τη δημιουργία της Μονής Αγίας Ειρήνης , όπως την αφηγείται ένας κάτοικος του χωριού Βελανίδια:

Κάποτε, τα παλιά τα χρόνια έφευγε ένα καράβι από τον Περαία, για να πάει στη Μάνη. Τότε πλησίασε τον καπετάνιο και τους ναύτες μια νέα αλλά τυφλή κοπέλα και τους παρακάλεσε να την πάρουν μαζί τους, όπου και αν πηγαίνανε. Στην αρχή ο καπετάνιος αρνήθηκε μετά όμως από πολλά παρακάλια της κοπέλας…, δέχτηκε να την πάρουν μαζί τους και να την βγάλουν όπου τους έρτει βολικά. Όταν φτάσανε στα ακρογιάλια του Κάβο-Μαλιά, αποφασίσανε να τη βγάλουνε εκεί… Δώκανε λοιπόν στην κοπέλα ψωμί, ελιές και νερό, της ευχηθήκανε «καλή τύχη» και την αφήσανε εκεί [κοντά σε μια σπηλιά]… Τα τρόφιμα και το νέρο σωθήκανε… Βρήκε όμως νερό στη σπηλιά και ήπιε και πλύθηκε και τότε άρχισε να βλέπει… Ξαφνικά βλέπει πάνω σε έναν απότομο βράχο, ψηλά στο βουνό, να κάθεται μια όμορφη κοπέλα που έλαμπε από θεϊκή λάμψη και να τη χαιρετά… Αυθόρμητα τότε της φωνάζει: «Ποια είσαι σύ; Έλα κοντά μου, γιατί φοβούμαι μοναχή μου». Τότε η κοπέλα της απαντά: «Είμαι η Αγία Ειρήνη. Εγώ σε έκαμα καλά και εδώ πέρα είναι το σπίτι μου. Μη φοβάσαι, γιατί εγώ θα σε βοηθώ πάντα.» Αφού είπε τα λόγια αυτά αμέσως η Αγία εξαφανίστηκε. Συγκινημένη η κοπέλα έτρεξε αμέσως ψηλά, για να βρει το μοναστήρι της Αγίας… Όμως δεν βρήκε τίποτα. Κατάλαβε τότε ότι εκεί κοντά θα βρισκόταν θαμμένη η εικόνα της… [Η κοπέλα αργότερα] παντρεύτηκε έναν άρχοντα και του είπε όλη της την ιστορία… Του είπε ότι το μόνο που θα ζητούσε και θα ήθελε [απ’ αυτόν] ήταν να πάνε στον Κάβο-Μαλιά, στο μέρος εκείνο όπου είδε την Αγία, να ψάξουν να βρουν οπωσδήποτε την εικόνα της και να χτίσουν εκεί το μοναστήρι της. Ο άρχοντας δεν έφερε καμιά αντίρρηση. Αμέσως πήρε πολλούς εργάτες και πήγαν. Σκάψανε αρκετά και μετά από μερικές μέρες βρήκανε πράγματι την εικόνα της Αγίας και έτσι χτίσανε το μοναστήρι που σώζεται μέχρι σήμερα.

Πηγή: Σταυριανός 1968, 52-55, πληρ. Ανάργυρος Π. Κούνουπας, Βελανίδια